Thay đổi lối sống giúp dự phòng đột quỵ não

Cẩm nang xử trí tai biến mạch não 2011. PGS.TS. Nguyễn Đạt Anh

Thay đổi chế dộ dinh dưỡng, kiểm soát cân nặng và tăng cường hoạt động thể lực là cách điều trị làm thay đổi lối sống quan trọng đối với tất cả bệnh nhân có nguy cơ bị huyết khối do mảng xơ vữa.

1. Thay đổi chế độ dinh dưỡng

+ Một chế dộ dinh dưỡng chứa hàm lượng cao các loại quả họ cam chanh, họ cải và rau quả xanh cho thấy giúp bảo vệ đối với đột quỵ thiếu máu não cục bộ trong nghiên cứu Framingham (Framingham study – JAMA 1995; 273:1113). Nghiên cứu cho thấy nếu tăng từng thành phần trên trong khẩu phần ăn hàng ngày giúp giảm 6% nguy cơ đột quỵ thiếu máu não cục bộ.

+ Nghiên cứu Sức khỏe của y tá (the Nurses Health Study – AIM 2008; 168 (7): 713) về chế độ ăn DASH = nhiều trái cây và rau xanh, lượng vừa phải các chất béo co lượng protein động vật đủ thấp, protein được bổ sung bằng thực vật cung cấp từ rau xanh. Kết quả cho thấy chế độ ăn DASH sẽ làm giảm nguy cơ bệnh mạch vành và đột quỵ não sau 24 năm theo dõi.

+ Một chế độ ăn chứa lượng mỡ bão hòa và mỡ chuyển dạng thấp với lượng omega -3 cao đã được khuyển cáo. 

+ Chế độ ăn giảm muối giúp giảm huyết áp, góp phần làm giảm các biến cố tim mạch.

+ Các nghiên cứu về chế độ dinh dưỡng đăng trên tạp chí Lancet, JAMA cho thấy  chế độ ăn nhiều cá, Omega 3 và vitamin E giúp làm giảm được tới 45% nguy cơ tử vong do tim mạch sau 16 năm theo dõi.

+ Uống rượu mức độ ít (1 ly/tuần đến 2 ly/ngày) có thể làm giảm khoảng 20% nguy cơ đột quỵ trong vòng 12 năm; nhưng nếu uống quá nhiều (> 5 ly/ngày) làm tăng nguy cơ đột quỵ (nghiên cứu N Engl J Med 1999; 341: 1557; stroke 2006;37:13-19).

+ Chế độ dinh dưỡng Địa Trung Hải được nghiên cứu đăng trên tạp chí Lancet 2002; 360: 1455-1461, nghiên cứu tại Ấn Độ trên 1000 bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim, chế độ dinh dưỡng giúp giảm tới 50% tỷ lệ nhồi máu cơ tim và đột quỵ trong vòng 2 năm theo dõi.

Bảng các điều trị thay đổi lối sống với chế độ dinh dưỡng

1. THÀNH PHẦN THỨC ĂN	KHUYẾN CÁO
   Tổng lượng mỡ	25-35% tổng lượng calo
   Mỡ bão hòa	< 7% tổng lượng calo
   Mỡ không bão hòa chuỗi phức	Tới 10% tổng lượng calo
   Mỡ không bão hòa chuỗi đơn	Tới 20% tổng lượng calo
   Carbohydrat	50-60% tổng lượng calo
   Chất xơ	20-30% g/ngày
   Ptotein	15% tổng lượng calo
   Cholesterol	< 200 mg/ngày
   Tổng lượng calo cung cấp cho cơ thể	Đủ để đạt được/duy trì trọng lượng cơ thể

2. Hoạt động thể lực

• Nghiên cứu Sức khỏe của phụ nữ tiến hành trên 27.055 phụ nữ, đánh giá hoạt động thể lực của phụ nữ trong việc làm giảm biến cố tim mạch. Sau 11 năm theo dõi, nhóm nghiên cứu đã giảm 27-41% nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bao gồm cả mạch vành và đột quỵ. Nghien cứu cũng cho thấy hoạt động thể lực giúp giảm được 59% các yếu tố nguy cơ tim mạch như tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng lipid máu, phản ứng viêm, tăng đông, CRP, fibrinogen, chỉ số BMI và giảm homocysteine máu.
• Khuyến khích mọi người tập thể dục nhịp điệu 30-45 phút hàng ngày.
• Đi bộ khoảng 2,8 km trong 35 phút/ngày; leo cấu thang hoặc nhẩy dây trong 15 phút.

3. Kiểm soát cân nặng

. Đánh giá béo phì bằng chỉ số BMI: BMI = cân nặng (kg)/ chiều cao X chiều cao(m)

• Chỉ số BMI bình thường 18,5-24,9; quá cân khi BMI 25-29,9, béo phì khi BMI >= 30. 
• Điều trị giảm cân: Hạn chế ăn + Tăng hoạt động thể lực + Liệu pháp điều chỉnh hành vi + Điều trị bằng thuốc + Phẫu thuật giảm cân.

4. Ngừng hút thuốc lá

• Thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất gây đột quỵ và bệnh mạch vành. Hàng năm có trên 400.000 tử vong có liên quan đến thuốc lá. Thuốc lá gây tử vong do ung thư các loại gấp 4-14 lần, thuốc lá gây đột quỵ cao gấp 2 lần.
• Sau khi bỏ thuốc lá 12-18 tháng, hầu hết các nguy cơ tim mạch đều mất đi, và sau khoảng 3-5 năm thì nguy cơ biến cố tim mạch sẽ không còn khác biệt so với người không hút thuốc lá.