Đột quỵ làm cho phần não bị thiếu oxy, tế bào não bị chết chỉ sau vài phút. Sau khi đột qụy xảy ra, mỗi phút trôi qua sẽ có gần 2 triệu tế bào não bị chết và làm người bệnh già hơn khoảng 3 tuần tuổi. Chính vì vậy nên đa số người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng sau cơn đột quỵ và cần có một quá trình lâu dài để phục hồi. Kế hoạch chăm sóc sức khỏe sau đột quỵ bao gồm phục hồi trị liệu, phục hồi các chức năng nếu trải qua đột quỵ nặng và gặp các biến chứng liệt chức năng, rèn luyện và có lối sống lành mạnh, chống- dự phòng đột quỵ tái phát.

Phục hồi chức năng – chăm sóc sức khỏe sau đột quỵ

Phục hồi chức năng sau đột quỵ là một chương trình trị liệu khác nhau được bác sĩ chuyên khoa đột quỵ đưa ra để giúp bạn phục hồi  lại các chức năng năng đã mất sau đột quỵ. Tùy thuộc vào phần não của bạn bị ảnh hưởng bởi đột quỵ, việc phục hồi chức năng có thể giúp ích cho việc vận động, lời nói, cơ, các chi và kỹ năng sống hàng ngày. Phục hồi chức năng sau đột quỵ có thể giúp bạn lấy lại sức khỏe, các chứng năng đã mất và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Có rất nhiều biến chứng do đột quỵ gây ra và khả năng hồi phục sau đó của mỗi người như thế nào. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người tham gia chương trình phục hồi chức năng đột quỵ tập trung hoạt động tốt hơn hầu hết những người không phục hồi chức năng đột quỵ. Vì vậy, phục hồi chức năng sau đột quỵ được khuyến khích cho tất cả những người bị ảnh hưởng bởi đột quỵ.

Việc phục hồi sau cơn đột quỵ cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ chuyên môn và nhà vật lý trị liệu. Trong một vài trường hợp, bạn có thể được chỉ định để điều trị nội khoa và phẫu thuật. Mục tiêu của phục hồi chức năng là cải thiện hoặc phục hồi các kỹ năng nói, nhận thức, vận động hoặc cảm giác để bạn có thể trở lại cuộc sống tự lập nhanh nhất có thể. 

Phục hồi Kỹ năng nói sau đột quỵ

Người bị đột quỵ có thể gặp vấn đề về ngôn ngữ như chứng mất ngôn ngữ nếu các cơ kiểm soát lời nói bị tổn thương. Đó có thể là tình trạng không nói được, gặp khó khăn khi tìm đúng từ hoặc không nói được câu hoàn chỉnh. 

Kỹ năng nhận thức

Đột quỵ có thể làm suy giảm khả năng suy nghĩ và nhận thức, gây ra các vấn đề về trí nhớ. Nó cũng có thể gây ra sự mất an toàn, do người bệnh thay đổi về hành vi và không có khả năng hiểu được hậu quả tiềm ẩn từ hành động của mình.

Kỹ năng vận động

Đột quỵ có thể làm suy yếu các cơ ở một bên cơ thể và làm giảm chuyển động của khớp, từ đó gây ảnh hưởng đến việc đi lại và thực hiện các hoạt động thể chất khác. Đột quỵ cũng có thể gây ra các cơn đau co thắt cơ. Bạn cần học kỹ thuật kéo giãn, tập đi lại từ đầu hoặc sử dụng các dụng cụ hỗ trợ.

Kỹ năng cảm nhận – cảm giác

Sau cơn đột quỵ, cơ thể có thể không còn khả năng cảm nhận một số cảm giác như nóng, lạnh hoặc đau. Một số chức năng của tai, mắt và mũi có thể bị ảnh hưởng. Bệnh nhân đột quỵ có thể mất khả năng cảm giác sờ, đau, nhiệt độ hoặc vị trí. Bệnh nhân rối loạn cảm giác nặng có thể mất khả năng nhận biết một phần cơ thể. Một số bệnh nhân có cảm giác đau, tê, ngứa hoặc như bị châm chích, được gọi là các dị cảm. Mất cảm giác tiểu tiện ngay sau đột quỵ khá thường gặp.

Trầm cảm

Bị trầm cảm sau cơn đột quỵ không phải là hiếm. Nếu bản thân bạn hoặc người thân có cảm giác buồn bã, chán nản hoặc tuyệt vọng kéo dài quá 2 tuần, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa tâm thần kinh để được chẩn đoán và điều trị trầm cảm.

Các Phương pháp phục hồi chức năng sau đột quỵ

Phương pháp điều trị tốt nhất để phục hồi sau đột quỵ là gì?

Nếu bạn đang tìm kiếm phương pháp điều trị tốt nhất để phục hồi sau đột quỵ, thì sẽ có một câu trả lời mở: phương pháp điều trị tốt nhất sẽ khác nhau tùy theo từng người.

Mỗi cơn đột quỵ đều khác nhau và mỗi người sống sót sẽ phải chịu những tác động phụ khác nhau. Ví dụ, một số người có thể gặp khó khăn với các cử động của tay và chân trong khi những người khác có thể bị suy giảm chức năng ngôn ngữ và lời nói. Do đó, phương pháp điều trị phục hồi sau đột quỵ tốt nhất sẽ khác nhau tùy theo từng người do tình trạng suy yếu và chức năng bị ảnh hưởng của từng cá nhân.

Hãy bắt đầu với các phương pháp điều trị phục hồi sau đột quỵ mới nhất:

Kỹ thuật phục hồi chức năng đột quỵ mới

Nhiều tiến bộ đã xảy ra trong lĩnh vực phục hồi chức năng sau đột quỵ trong 20 năm qua. Trong khi một nghiên cứu từ  Tạp chí Đột quỵ  lưu ý rằng đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện về điều trị đột quỵ và  phục hồi sau đột quỵ , vẫn có một số kỹ thuật phục hồi chức năng mới đáng để khám phá.

Kích thích từ trường xuyên sọ

Có lẽ phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ tiên tiến nhất trong danh sách này là  kích thích từ trường xuyên sọ . Trong liệu pháp này, một cuộn dây điện từ được đặt sát vào da đầu của bạn và nam châm điện sẽ cung cấp một xung từ kích thích não. Phương thức này  trước đây  đã được sử dụng để điều trị các triệu chứng tâm lý, nhưng  các nghiên cứu gần đây đã khám phá vai trò của nó trong việc phục hồi sau đột quỵ. Kích thích từ xuyên sọ (TMS) là một thủ tục sử dụng từ trường để kích thích các tế bào thần kinh trong não nhằm cải thiện các di chứng đột quỵ. Trong các thử nghiệm ban đầu, việc kích thích não từ trường xuyên sọ lặp đi lặp lại đã giúp phục hồi vận động sau đột quỵ. Cụ thể, nó được phát hiện là giúp cải thiện tốc độ đi bộ ở những người sống sót sau đột quỵ bị liệt nửa người (liệt nửa cơ thể) nặng. Nó được gọi là thủ tục “không xâm lấn” vì nó được thực hiện mà không cần phẫu thuật hoặc cắt da.

Phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ dựa trên di chứng để phục hồi chức năng

Cùng với các phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ mới và đáng chú ý là có nhiều phương pháp đã được thử nghiệm và thực sự đáng để khám phá. Trên thực tế, cách tốt nhất là sử dụng kết hợp các phương thức để có kết quả tốt nhất.

Dưới đây là danh sách một số phương pháp điều trị phục hồi sau đột quỵ phổ biến và hiệu quả có thể giúp tối đa hóa khả năng phục hồi vận động sau đột quỵ. Sau đó, chúng ta sẽ đi sâu vào phục hồi nhận thức sau phần này.

Bài tập phục hồi chức năng

Các bài tập đột quỵ là bánh mì và bơ của quá trình phục hồi chức năng. Trong quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân nội trú, những người sống sót làm việc cùng với các nhà trị liệu của họ để hoàn thành việc thực hành hàng loạt các bài tập vật lý trị liệu và hoạt động trị liệu khác nhau.

Sau khi xuất viện khỏi quá trình phục hồi chức năng nội trú, những người sống sót thường gặp bác sĩ trị liệu mỗi tuần một lần trong quá trình phục hồi ngoại trú. Họ thường được cung cấp một bài tập viết để luyện tập ở nhà giữa các buổi học.

Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy rằng những bài tập này có tỷ lệ tuân thủ kém , điều này cho thấy rằng các phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ hấp dẫn khác có thể giúp tăng cường sự tuân thủ chương trình phục hồi tại nhà.

Bài tập phục hồi chức năng thụ động

Đối với những người bị liệt nửa người, tập thể dục thụ động là một phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ tuyệt vời. Nó liên quan đến chuyển động không do cơ bắp của bạn khởi xướng. Thay vào đó, nhà trị liệu hoặc người chăm sóc đã được đào tạo sẽ di chuyển các chi của bạn theo chuyển động giúp bạn; hoặc bạn có thể sử dụng bên không bị ảnh hưởng của mình để hỗ trợ bên bị ảnh hưởng.

Kỹ thuật phục hồi chức năng này đặc biệt hữu ích cho bệnh nhân liệt nửa người vì nó giúp các chi bị ảnh hưởng cử động được và ngăn cản việc không sử dụng được , một tình trạng xảy ra khi khả năng vận động tiếp tục trở nên tồi tệ hơn do bị không vận động. Điều tuyệt vời nhất là mặc dù bạn không tự mình bắt đầu vận động nhưng việc tập luyện thụ động vẫn kích thích các phần não liên quan đến chuyển động của cơ .

Nói cách khác, ngay cả khi bạn không tự mình bắt đầu chuyển động, chuyển động thụ động vẫn giúp điều chỉnh lại bộ não và khuyến khích phục hồi vận động.

Liệu pháp vận động hạn chế

Liệu pháp vận động hạn chế  (CIMT) là một kỹ thuật phục hồi chức năng sau đột quỵ được cho là có tính tích cực trong cách tiếp cận. Nó liên quan đến việc hạn chế bên không bị ảnh hưởng của bạn trong khi buộc bạn phải sử dụng bên bị ảnh hưởng.

Điều khiến phương thức này trở nên hung hãn là nó có thể gây khó chịu cho cá nhân nếu bên bị ảnh hưởng bị hạn chế nghiêm trọng khả năng vận động và sau đó cá nhân đó được yêu cầu hoàn thành các bài tập với bên đó trong nhiều giờ mỗi ngày, như giao thức CIMT điển hình yêu cầu.

Mặc dù có thể gây khó chịu và hung hăng nhưng CIMT đã có thành tích nổi bật trong việc giúp cải thiện khả năng vận động sau đột quỵ.

Một số nhà trị liệu trong nhóm đánh giá y tế tại Flint Rehab (người xem lại chính những bài báo mà bạn đang đọc) tin rằng các cá nhân nên cảm thấy bị thử thách nhưng không nên nản lòng trước chương trình phục hồi của họ, nhằm thúc đẩy các điều kiện lý tưởng cho cả sự tuân thủ và phục hồi.

Có lẽ những người sống sót có thể điều chỉnh CIMT để hạn chế sự thất vọng trong khi vẫn khuyến khích quá trình phục hồi bằng cách đặt găng tay lò nướng lên bàn tay không bị ảnh hưởng trong khoảng thời gian ngắn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày. Đây chỉ là một ví dụ về cách bạn có thể điều chỉnh các phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ khác nhau để đáp ứng nhu cầu riêng của mình. Chuyên gia trị liệu của bạn là nguồn thông tin tuyệt vời để biết các mẹo điều chỉnh.

Ngoài ra, điều đáng chú ý là CIMT đặc biệt hữu ích cho những bệnh nhân đang phải vật lộn với việc bỏ bê cánh tay bị ảnh hưởng của mình. Trên thực tế, CIMT là một phương pháp ưu việt để chống lại việc học được-không sử dụng .

Kích thích điện

Kích thích điện  là một kỹ thuật phục hồi chức năng đặc biệt hữu ích trong việc giúp đỡ những người bị hạn chế vận động nghiêm trọng và thậm chí bị liệt sau đột quỵ. Nó hoạt động bằng cách đặt các điện cực lên da và gửi xung điện trực tiếp đến các cơ bị ảnh hưởng. Điều này không chỉ giúp kích thích não mà còn khởi động chuyển động ở các cơ bị ảnh hưởng, rất hữu ích cho những người bị liệt.

Để có kết quả tốt nhất , hãy kết hợp kích thích điện với bài tập phục hồi chức năng. Điều này khuyến khích sự phục hồi vận động tốt hơn so với chỉ kích thích điện.

Khi bắt đầu kích thích điện lần đầu tiên, hãy tập luyện dưới sự giám sát của bác sĩ trị liệu. Họ có thể chỉ cho bạn những vị trí thích hợp để đặt các điện cực, cùng với cách vận hành thiết bị một cách an toàn.

Phương pháp điều trị phục hồi đột quỵ nhận thức

Ngoài việc phục hồi vận động, còn có nhiều phương pháp điều trị phục hồi sau đột quỵ dành cho các kỹ năng nhận thức. Những cá nhân gặp khó khăn về trí nhớ, tư duy phê phán và giao tiếp có thể được hưởng lợi từ các liệu pháp nhận thức.

Dưới đây là một số phương pháp phục hồi chức năng tuyệt vời giúp phục hồi nhận thức:

Bài tập phục hồi chức năng cảm nhận

Giáo dục lại giác quan là một hình thức trị liệu nhận thức-hành vi giúp bệnh nhân cải thiện các giác quan. Điều này rất hữu ích để khắc phục các vấn đề về cảm giác như tê sau đột quỵ, cảm giác ngứa ran hoặc khó cảm thấy nóng và lạnh.

Trong liệu pháp này, các cá nhân thực hành các bài tập phục hồi cảm giác để giúp kích thích và phục hồi não bộ. Ví dụ, một nhà trị liệu có thể chôn những đồ vật có kết cấu khác nhau trong một túi đậu và yêu cầu người sống sót lấy đồ vật đó. Sự kích thích của các kết cấu khác nhau giúp tái giáo dục giác quan.

Bệnh lý ngôn ngữ nói

Bệnh lý ngôn ngữ-ngôn ngữ là một lĩnh vực giải quyết các rối loạn giao tiếp, rối loạn nhận thức-giao tiếp, rối loạn giọng nói và rối loạn nuốt. Nhà nghiên cứu bệnh học ngôn ngữ nói (SLP), thường được gọi là nhà trị liệu ngôn ngữ, có thể giúp chẩn đoán và điều trị những vấn đề này.

SLP giúp chẩn đoán những cá nhân đang gặp khó khăn với các chức năng nhận thức như trí nhớ và ngôn ngữ, đồng thời hướng dẫn họ thực hiện các bài tập phục hồi chức năng khác nhau để giải quyết các mối quan tâm của họ. Một số ví dụ về các bài tập này bao gồm các bài tập trị liệu ngôn ngữ và các bài tập nhận thức.

Giống như các bài tập vật lý trị liệu giúp cải thiện khả năng vận động, các bài tập giao tiếp nhận thức này giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp nhận thức. Đó là tất cả về việc luyện tập và lặp đi lặp lại hàng loạt để kích thích não bộ và duy trì hoạt động của tính dẻo dai thần kinh.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Quá trình phục hồi sau đột quỵ mất bao lâu? Người bệnh sau đột quỵ não cần tập phục hồi chức năng ngay khi ổn định hoặc 4 ngày (kể từ sau đột quỵ). Giai đoạn để theo dõi kết quả phục hồi chức năng rõ nhất là trong 3 tháng đầu sau đột quỵ. Sau đó, từ tháng thứ 6 đến 1 năm thì hiệu quả chậm dần và ổn định hẳn nhưng cần theo dõi để phòng ngừa đột quỵ tái phát

Những người sống sót sau đột quỵ có thể có cuộc sống bình thường sau khi hồi phục? Đúng vậy, nhiều người sống sót sau cơn đột quỵ vẫn có thể hoạt động và sống khỏe mạnh sau khi hồi phục nhưng cần kết hợp với bác sĩ hoặc nhân viên y tế để phòng ngừa đột quỵ tái phát. Với sự chăm sóc, phục hồi và hỗ trợ thích hợp, các cá nhân có thể lấy lại sự độc lập và tham gia vào các hoạt động hàng ngày.

Sự hỗ trợ của gia đình đóng vai trò gì trong quá trình phục hồi? Sự hỗ trợ của gia đình là vô giá. Sự khuyến khích và hỗ trợ về mặt cảm xúc trong các công việc hàng ngày góp phần tích cực vào hành trình phục hồi.

Có giới hạn độ tuổi cụ thể để phục hồi chức năng sau đột quỵ hiệu quả không? Không, phục hồi chức năng có thể có hiệu quả ở mọi lứa tuổi. Điều chỉnh cách tiếp cận theo nhu cầu của từng cá nhân là chìa khóa để phục hồi thành công.

Có phương pháp điều trị thay thế nào giúp phục hồi không? Các liệu pháp bổ sung như châm cứu và yoga có thể mang lại nhiều lợi ích hơn. Tham khảo ý kiến ​​​​của các chuyên gia chăm sóc sức khỏe để khám phá các lựa chọn phù hợp.

Làm thế nào người chăm sóc có thể đảm bảo sự hỗ trợ tốt nhất cho những người sống sót sau đột quỵ? Người chăm sóc đóng một vai trò quan trọng. Hãy tự trang bị kiến ​​thức về đột quỵ, tham gia các nhóm hỗ trợ và cộng tác với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để cung cấp dịch vụ chăm sóc tối ưu.