TẠI SAO ĐỘT QUỴ NÃO HAY TÁI PHÁT?

Đột quỵ nhồi máu não hay tái phát do đâu?

Tiến sĩ Bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn, Tiến sĩ Bác sĩ Nguyễn Văn Tuyến

Sau đột quỵ thiếu máu não và cơn thiếu máu não thoáng quá (TIA), nguy cơ tái phát đột quỵ ngoài điều trị trong 5 năm là 25%, trong đó chú yếu tái phát trong giai đoạn sớm 10% trong tuần đầu, 15% trong 1 tháng và 18% trong 3 tháng. Việc điều trị dự phòng giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát đột quỵ, lên tới 80%. Theo nghiên cứu của Jing Han và cộng sự (2020), tỷ lệ đột quỵ não tái phát sau 5 năm có khác nhau ở từng vùng và các nước. Các số liệu thống kê ở Manhattan (Hoa Kỳ) là 19%, Rochester (Hoa Kỳ) là 29%; Oxfordshine  (Anh) là 30%; Perth  (Úc) là 32%; vùng nông thôn Trung Quốc là 22,5%. 

Nguyên nhân đột quỵ nhồi máu não hay tái phát hoặc tái diễn là do các yếu tố nguy cơ của đột quỵ não vẫn tồn tại, đó là tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, tăng Homocystein, nghiên thuốc lá, béo phì, ít vận động, rung nhĩ… Đặc biệt với thể đột quỵ nhồi máu não do huyết khối (chiếm 80% thể nhồi máu não), nguyên nhân do mảng xơ vữa động mạch, sau đó hình thành huyết khối tại chỗ. Mặt khác, khi động mạch não bị xơ vữa, thì cùng lúc có thể có nhiều vị trí cùng bị xơ vữa, nơi nào xơ vữa nhiều, hình thành cục máu đông trước thì gây đột quỵ trước, các động mạch đang bị xơ vữa, theo thời gian sẽ hẹp nặng dần lên, hình thành cục máu đông và gây tắc, hậu quả là đột quỵ nhòi máu não tái diễn.

Chúng tôi cung cấp hình ảnh một số ca lâm sàng, người bệnh bị đột quỵ não, được chụp cộng hưởng từ khảo sát mạch, cho thấy có nhiều tổn thương xơ vữa động mạch não đồng mắc ở người bệnh (động mạch cảnh, động mạch thân nền, động mạch đốt sống, động mạch não giữa).

Nhồi máu não bán cầu phải

Bệnh nhân nữ 83 tuổi, bị liệt nhẹ nửa người trái, liệt dây VII trung ương trái. Phim MRI có nhồi máu não ổ khuyết bán cầu phải. Hình ảnh động mạch não cho thấy xơ vữa động mạch não giữa phải mức nặng (gián đoạn dòng chảy trên MRA) đoạn M2.

Nhồi máu não và xơ vữa động mạch não kết hợp

Nhồi máu não và xơ vữa động mạch não kết hợp

Nhồi máu não và xơ vữa động mạch não kết hợp Bệnh nhân nam 56 tuổi, nghiên thuốc lá, tăng huyết áp, tiền sử gia đình bị đột quỵ và bệnh tim mạch, Người bệnh bị nhồi máu não bán cầu trái, liệt nhẹ nửa người phải. Chụp MRA sọ não thấy giảm lưu lượng động mạch đốt sống phải, xơ vữa gây hẹp nặng động mạch não giữa phải

Hẹp trên 90% động mạch não giữa phải ở bệnh nhân nhồi máu não bán cầu trái	Giảm lưu lượng động mạch não giữa phải

Do vậy, khi bệnh nhân bị đột quỵ não, việc tất yếu là phải chụp cắt lớp vi tính hoặc MRI sọ não để xác định tổn thương nhồi máu não. Tuy nhiên, như vậy là chưa đủ, vì bác sĩ chưa thể biết tình trạng hệ động mạch cảnh, động mạch não cũng như tim của người bệnh, nên không thể tiên đoán nguy cơ đột quỵ não tái diễn hoặc tái phát. Do vậy, cách tốt nhất để tiên đoán nguy cơ đột quỵ não tái phát, đột quỵ tái diễn là phải khảo sát ngay tình trạng tim xem có bị rung nhĩ, huyết khối ở buồng tim không; đồng thời phải khảo sát hệ động mạch cảnh, động mạch đốt sống, động mạch thân nền và các động mạch não.

Dưới đây là một số ca lâm sàng, người bệnh sau đột quỵ não cấp, được chụp MRI sọ não, đồng thời chụp cộng hưởng từ hệ động mạch cảnh, động mạch não. Qua khảo sát thấy có nhiều trường hợp bệnh nhân ngoài ổ tổn thương do tắc nghẽn mạch, người bệnh có các xơ vữa động mạch lớn kết hợp khác. Đây là dữ liệu rất quý để bác sĩ tiên lượng, đồng thời đề ra biện pháp điều trị dự phòng quyết liệt hơn, người bệnh phải tuân thủ điều trị hơn, qua đó giúp giảm nguy cơ tái phát đột quỵ não./.