Xơ Vữa Động Mạch Là Gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
Xơ Vữa Động Mạch Là Gì? Hiểu Rõ Về Tình Trạng Xơ Vữa Động Mạch
Xơ vữa động mạch là một tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến hệ thống tuần hoàn trong cơ thể. Đây là một bệnh lý mạch máu mạn tính, thường xảy ra khi rối loạn chức năng nội mạc động mạch (do chất oxy hoá), kết hợp lắng đọng mỡ máu xấu (Cholesterol LDL tăng cao), gây hình thành và phát triển xơ vữa trong thành mạch máu. Xơ vữa động mạch có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe và là một trong những nguyên nhân chính gây các bệnh tim mạch và đột quỵ não.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào khái niệm xơ vữa động mạch, tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, và cách điều trị của tình trạng này. Cùng nhau khám phá sự hiểu biết, chuyên môn và sự đáng tin cậy về xơ vữa động mạch là gì.
Xơ Vữa Động Mạch Là Gì?
Xơ Vữa Động Mạch Là Gì? Hiểu Rõ Về Tình Trạng Xơ Vữa Động Mạch
Xơ vữa động mạch là tình trạng mà các thành mạch máu bị mất tính linh hoạt và đàn hồi do sự tích tụ mảng xơ vữa. Xơ vữa động mạch gây ra sự cứng và giòn thành mạch máu, làm hạn chế sự lưu thông máu và gây rối loạn chức năng của cơ quan hoặc mô mà mạch máu đó cung cấp.
Các mảng xơ vữa có thể tích tụ dần và ngày càng phình to trong thành mạch máu, hoặc trên nền xơ vữa hình thành cục máu đông, từ đó hạn chế dòng máu đi qua và gây tắc nghẽn mạch máu. Khi một mạch máu bị tắc nghẽn tại chỗ gọi là huyết khối động mạch (thrombosis) , hoặc khi cục máu đông bóng ra trôi đến chỗ nhỏ hơn làm tắc động mạch (embolism), sự cung cấp máu và oxy đến các cơ quan quan trọng trong cơ thể bị giảm, gây ra các triệu chứng và bệnh tương ứng. Nếu tắc nghẽn ở tim gây nhồi máu cơ tim (bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ), nếu tắc nghẽ ở não gây đột quỵ nhồi máu não; nếu tắc nghẽn động mạch ngoại vi có thể gây hoại tử ở vùng nuôi dưỡng của động mạch đó chi phối, có thể là tắc động mạch chi, động mạch mạc nối ổ bụng hoặc động mạch phổi.
Nguyên Nhân và 4 yếu tố nguy cơ Xơ Vữa Động Mạch
Một số Nguyên nhân xơ vữa động mạch
Xơ vữa động mạch chưa rõ nguyên nhân, nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ, các yếu tố sau đây có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của tình trạng này:
Tăng lipid máu: Tăng cholesterol máu là nguy cơ chính của xơ vữa động mạch và là nguyên nhân bệnh tim mạch thiếu máu. Tuy nhiên, nguy cơ phụ thuộc vào loại lipoprotein chuyên chở cholesterol. LDL Cholesterol có vai trò quan trọng đối với bệnh sinh xơ vữa động mạch. Có thể nói rằng bất kỳ sự gia tăng LDL cholesterol mức độ nào trong máu đều có nguy cơ gây xơ vữa động mạch.
– Bệnh tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ rất cao, nhất là đối với các mạch máu não. Huyết áp cao làm tăng sinh tế bào cơ trơn làm dày trung mạc động mạch và làm gia tăng chất elastin, chất keo và glycosaminoglycans. Áp lực do huyết áp cao tạo ra cũng làm dễ vỡ mảng xơ vữa cũng như làm gia tăng tính thấm nội mạc đối với cholesterol.
– Hút thuốc: Cũng là yếu tố nguy cơ chính, nguy cơ mạch vành tăng gấp đôi ở người hút thuốc, nhất là những người hút 40 điếu/ ngày.
– Bệnh đái tháo đường: Là nguyên nhân gây rối loạn lipid, nên dễ gây xơ vữa động mạch.
-Tình trạng béo phì, ít hoạt động: Ở những người thiếu vận động hoặc ít vận động như ngồi bàn giấy nhiều giờ, nhiều ngày, công việc lao động bắt buộc ngồi lâu như thợ may, người đánh máy… lại ăn chế độ nhiều đạm, nhiều mỡ khiến cho năng lượng tích tụ lại thành mỡ, tăng lượng cholesterol xấu (LDL-C) và giảm lượng cholesterol tốt (HDL-C). Xơ vữa động mạch vành dễ gây nhồi máu cơ tim.
Giới Tính: Giới tính cũng có thể là một yếu tố ảnh hưởng đến xơ vữa động mạch. Nam giới có khả năng phát triển xơ vữa cao hơn so với phụ nữ.
Tuổi Tác: Tuổi tác cũng là một yếu tố nguy cơ cho sự phát triển của xơ vữa động mạch. Người lớn tuổi thường có nguy cơ cao hơn so với những người trẻ tuổi.
Di Truyền: Yếu tố di truyền cũng có thể góp phần vào xơ vữa động mạch. Nếu gia đình có người mắc bệnh xơ vữa động mạch, nguy cơ mắc phải cũng tăng lên.
Lối Sống Không Tốt: Một số thói quen không tốt như hút thuốc, ăn nhiều chất béo, thiếu hoạt động thể chất, và căng thẳng tâm lý cũng có thể góp phần vào xơ vữa động mạch.
Ngoài ra, tình trạng stress, các thuốc ngừa thai… cũng là yếu tố nguy cơ gây tình trạng xơ vữa động mạch.
Triệu Chứng Xơ Vữa Động Mạch
Các triệu chứng xơ vữa động mạch
Xơ vữa động mạch có thể không gây ra triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi tình trạng tiến triển, các triệu chứng sau đây có thể xuất hiện:
- Đau Tức Ngực: Một trong những triệu chứng phổ biến của xơ vữa động mạch là đau ngực, cảm giác nặng nề, áp lực hoặc chèn ép ngực. Đau thường xuất hiện khi vận động hoặc trong tình trạng căng thẳng và có thể giảm đi sau khi nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau.
- Khó Thở: Xơ vữa động mạch có thể gây ra sự hạn chế dòng máu và oxy đến các cơ quan quan trọng, có thể dẫn đến khó thở. Nếu tắc nghẽn động mạch phổi gây đau ngực giữ dội và khó thở cấp, có thể gây tử vong. Xơ vữa động mạch vành gây suy tim, làm khó thở do suy tim hoặc khó thở khi gắng sức.
- Bệnh Tim mạch: Xơ vữa động mạch có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim như đau thắt ngực, đau tim, nhồi máu cơ tim, và nhồi máu não.
- Chứng đau cách hồi: xơ vữa động mạch làm giảm dòng máu cấp máu chi dưới, khi vận động nhiều do thiếu máu chi nên bệnh nhân đau, khi nghỉ ngơi lại đỡ đau gọi là chứng đau cách hồi do xơ vữa động mạch. Thường gặp ở người đái tháo đường, tăng huyết áp nhiều năm mà kiểm soát không tốt, gây xơ vữa động mạch chi.
- Thường Xuyên Cảm Thấy Mệt Mỏi: Xơ vữa động mạch có thể làm giảm lượng máu và oxy cung cấp cho các cơ quan và mô, dẫn đến sự mệt mỏi và suy kiệt.
Các triệu chứng trải qua trong quá trình xơ vữa động mạch từ trung bình đến nặng tùy thuộc vào động mạch nào bị ảnh hưởng.
- Xơ vữa động mạch vành (đến tim): Bệnh nhân sẽ có những cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, dẫn tới suy tim nếu không được điều trị.
- Xơ vữa động mạch cảnh (đến não): các triệu chứng của cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) có thể tiến triển thành đột quỵ nếu không được điều trị – đột ngột yếu hoặc tê ở tay hoặc chân, nói lắp hoặc nói khó, mất thị lực tạm thời ở mắt hoặc sụp mí cơ bắp.
- Động mạch ngoại vi (đến cánh tay và chân): các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại vi (PAD), chẳng hạn như giảm huyết áp ở chi bị ảnh hưởng hoặc tê và đau ở các chi. PAD làm tăng nguy cơ đột quỵ hoặc đau tim và trong trường hợp nghiêm trọng có thể xảy ra hoại tử, dẫn đến việc phải cắt cụt chi.
- Động mạch thận (đến thận): Bệnh nhân sẽ bị tăng huyết áp, bệnh thận mạn với các triệu chứng như chán ăn, phù tay chân, tiểu ít…
Xơ vữa động mạch cũng có thể gây ra chứng phình động mạch ở bất kỳ vị trí nào trong cơ thể. Trong khi hầu hết những người bị chứng phình động mạch không có triệu chứng, một số trường hợp khác có thể có cảm giác đau và nhói ở khu vực túi phình. Nếu túi phình vỡ, tỷ lệ vẫn có xảy ra xuất huyết nội và có thể gây tử vong. Điều này thường xảy ra đột ngột song vẫn có lúc xảy ra rò rỉ chậm.
Cách phòng ngừa và điều trị Xơ Vữa Động Mạch
Điều trị xơ vữa động mạch phụ thuộc vào mức độ nặng và các triệu chứng liên quan. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:
- Thay Đổi Lối Sống: Thay đổi lối sống là một phương pháp quan trọng trong việc quản lý xơ vữa động mạch. Điều này bao gồm việc duy trì một chế độ ăn lành mạnh, không hút thuốc lá, tập thể dục đều đặn, kiểm soát cân nặng và hạn chế stress.
- Thuốc Giảm Cholesterol: Đối với những người có mức cholesterol cao, việc sử dụng thuốc giảm cholesterol có thể được khuyến nghị để giảm nguy cơ tạo thành xơ vữa trong động mạch.
- Bảo vệ nội mạc động mạch: bình thường lòng động mạch trơn nhẵn do có tế bào nội mạc động mạch bảo vệ. Rối loạn chức năng là sự mất cân bằng trong sản xuất và tiêu thụ nitric oxide (NO). Hậu quả chính là động mạch không thể giãn ra đúng cách. Rối loạn chức năng nội mô tạo điều kiện thuận lợi cho sự hoạt hóa và kết dính tiểu cầu cùng với bạch cầu, cũng như sự hoạt hóa của các cytokine làm tăng tính thấm thành mạch đối với các lipoprotein bị oxy hóa và các chất trung gian gây viêm. Hậu quả cuối cùng dẫn đến tổn thương cấu trúc cơ trơn của thành động mạch, tăng sinh tế bào và hình thành mảng xơ vữa động mạch. Bổ sung Acid Folic giúp tăng tổng hợp NO, cùng với các chất chống oxy hoá có tác dụng bảo vệ nội mạc động mạch. Thực phẩm chức năng Homo BQ có Acid Folic, Coenzym Q10 giúp vừa giúp bổ sung chất tổng hợp NO, vừa có tác dụng chống oxy hoá, nên có tác dụng bảo vệ nội mạc động mạch, năng ngừa xơ vữa động mạch từ rất sớm, hay còn gọi là chống xơ vữa động mạch từ gốc.
- Thuốc chống kết tập tiểu cầu: Một số người bị xơ vữa động mạch có nguy cơ cao mắc bệnh đột quỵ, tắc mạch ngoại vi và nhồi máu cơ tim. Việc sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông tại chỗ xơ vữa, nên phòng đột quỵ não, nhòi máu cơ tim và tắc động mạch ngoại vi. Bệnh nhân này cần được bác sĩ chuyên khoa khám và chỉ định cụ thể.
- Thủ Thuật Mạch Máu: Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, phẫu thuật mở mạch máu, nối động mạch hoặc đặt stent có thể được thực hiện để khắc phục tắc nghẽn và khôi phục lưu thông máu.
- Điều Trị Bệnh Tim và đột quỵ cấp cứu: Trong trường hợp xơ vữa động mạch làm tắc nghẽn dòng chảy cấp, sẽ gây các bệnh tim mạch cấp cứu nguy hiểm như nhồi máu cơ tim hoặc nhồi máu não. Việc điều trị cấp cứu tại các chuyên khoa tim mạch hoặc đột quỵ, mục đích vừa khai thông lại dòng chảy (do xơ vữa gây huyết khối), mặt khác điều trị hậu quả do thiếu máu cấp gây ra.
Câu hỏi thường gặp
- Xơ vữa động mạch là gì?
Xơ vữa động mạch là một tình trạng mạch máu mạn tính trong đó các thành mạch máu bị mất đi tính linh hoạt và đàn hồi do sự tích tụ chất xơ vữa.
- Xơ vữa động mạch có nguy hiểm không?
Xơ vữa động mạch là một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
- Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ xơ vữa động mạch là gì?
Hiện nay chưa rõ nguyên nhân xơ vữa động mạch, có nhiều yếu tố nguy cơ như tuổi tác, giới tính, di truyền, và lối sống không tốt như hút thuốc và ăn nhiều chất béo.
- Xơ vữa động mạch có thể điều trị được không?
Xơ vữa động mạch không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể được quản lý và kiểm soát thông qua thay đổi lối sống, sử dụng thuốc, và các phương pháp điều trị khác.
- Làm thế nào để ngăn ngừa xơ vữa động mạch?
Để ngăn ngừa xơ vữa động mạch, hãy duy trì một lối sống lành mạnh, ăn một chế độ ăn giàu chất xơ, bổ sung chất cung cấp Oxyt Nitric (NO), chất chống oxy hoá và thực hiện thường xuyên các hoạt động thể chất.
- Xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến bao lâu?
Xơ vữa động mạch là một tình trạng mạn tính và có thể tiến triển dần trong thời gian. Điều trị và quản lý sớm có thể giúp kiểm soát và giảm nguy cơ biến chứng.
Kết Luận
Xơ vữa động mạch là một tình trạng mạch máu mạn tính gây ra do sự rối loạn chức năng nội mạc động mạch và lắng đọng lipid xấu trong thành mạch máu. Đây là một vấn đề quan trọng về sức khỏe và có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ về xơ vữa động mạch là quan trọng để nhận biết triệu chứng, tìm hiểu về nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và điều trị hiệu quả. Qua bài viết này, hy vọng bạn đã nhận được thông tin hữu ích và có thêm kiến thức về xơ vữa động mạch.
