THIẾU MÁU NÃO HỆ ĐỘNG MẠCH THÂN NỀN

Tiến sĩ.BS. Nguyễn Văn Tuyến và Tiến sĩ.BS. Nguyễn Văn Tuấn

1. Giải phẫu động mạch thân nền

Động mạch thân nền (hay ĐM nền) được tạo thành do sự hợp lại của hai ĐM đốt sống ở ngang mức giữa hành não tới chỗ tiếp nối hành não – cầu não. Từ đây,
ĐM đi trong một rãnh ở mặt trước cầu não, tới bờ trên của cầu não hoặc bể gian cuống đại não ở sau lƣng yên thì chia thành hai ĐM não sau.

Phân nhánh
Tách ra ĐM tiểu não dưới trước, tiểu não trên, các nhánh nhỏ khác; ĐM tiểu não dưới trước (Anterior inferior cerebellar artery) tách từ phần dưới của ĐM thân nền, tạo thành một quai đi vào ống tai trong dưới các thần kinh, ĐM mê đạo có thể tách ra từ quai này; Động mạch tiểu não trên (Superior cerebelli artery) tách từ phần xa của ĐM thân nền, ngay trước khi ĐM thân nền chia đôi thành các ĐM não sau rồi chia thành các nhánh nhỏ;

2. Chức năng động mạch thân nền

Thiểu năng động mạch đốt sống thân nền là tình trạng suy giảm lưu lượng máu đến tiểu não và não giữa. Các động mạch đốt sống gặp động mạch nền, cung cấp máu cho vùng tiểu não và não giữa. Tình trạng suy giảm lưu lượng máu ở khu vực này gây ra vấn đề cân bằng, chóng mặt, nhìn đôi và khó nói. Lưu thông máu ở các mạch máu có thể bị chặn do xơ vữa động mạch, bóc tách động mạch, hoặc do cục máu đông làm tắc mạch. Rung tâm nhĩ là nguyên nhân gây ra hầu hết các thuyên tắc từ tim tới động mạch.

3. Triệu chứng

Triệu chứng là thiểu năng động mạch thân nền là Mất thị giác, nhìn đôi, chóng mặt, tê hoặc ngứa ran, buồn nôn và nôn, khó nuốt, có vấn đề về thăng bằng, kém phối hợp, đau đầu, đau cổ, mất thính giác, mất khả năng nói.

Khi hẹp nặng hoặc tắc động mạch não sau sẽ gây đột quỵ não: người bệnh đột ngột rối loạn ý thức, nhìn đôi, chóng mặt, hôn mê, liệt nửa người, suy hô hấp… tắc gốc động mạch thân nền cấp có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng

4. Điều trị và dự phòng

4.1. Dự báo đột quỵ

Cần khảo sát các yếu tố nguy cơ tim mạch, đặc biệt tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch não

• Siêu âm động mạch cảnh xem có xơ vữa động mạch không
• Nên chụp hệ động mạch não, có thể chụp cộng hưởng từ mạch (MRA 1.5 trở lên), hoặc cắt lớp đa dẫy dựng mạch, chụp mạch số hóa xóa nền (DSA).

4.2. Dự phòng thiểu năng tuần hoàn não sau và đột quỵ não

• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu….
• Dùng Homo BQ có tác dụng chống xơ vữa động mạch sớm, điều hòa huyết áp, ổn định đường máu và dự phòng đột quỵ não
• Thuốc tăng tuần hoàn não: Flunarizin 5mg, Cavinton, Ginkgo Biloba; thuốc y học cổ truyền

Nếu nghi bị đột quỵ não cấp: cần đến ngay bệnh viện có gần nhất, nơi có thể can thiệp được động mạch não (Bệnh viện QY 103, Bệnh viện QY 108, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Phú Thọ, Bệnh viện Việt Tiệp Hải Phòng, bệnh viện Đa khoa Nghệ An…).