Huyết áp Cao Vô Căn – Huyết Áp Cao Nguyên Phát
Tăng huyết áp nguyên phát – vô căn là loại tăng huyết áp phổ biến nhất với 95% trường hợp mắc bệnh và các trường hợp này có biến chứng dần theo thời gian. Tăng huyết áp nguyên phát thường không thể xác định được nguyên nhân tăng huyết áp một cách cụ thể, chính vì vậy nó còn được gọi là tăng huyết áp vô căn (vô căn cứ).
Huyết áp cao nguyên phát là gì?
Huyết áp cao nguyên phát là thuật ngữ y khoa chỉ huyết áp cao. Nó xảy ra khi áp lực của máu lên thành động mạch luôn quá cao.
Tăng huyết áp nguyên phát là loại tăng huyết áp phổ biến nhất với 95% trường hợp mắc bệnh và các trường hợp này có biến chứng dần theo thời gian.Tăng huyết áp nguyên phát thường không thể xác định được nguyên nhân tăng huyết áp một cách cụ thể, chính vì vậy nó còn được gọi là tăng huyết áp vô căn.
Huyết áp được đo bằng hai giá trị: huyết áp tâm thu và tâm trương, và được biểu thị bằng milimét thủy ngân (mmHg). Chỉ số huyết áp bình thường thường vào khoảng 120/80 mmHg.
Cao huyết áp nguyên phát (hoặc vô căn): chiếm % các ca cao huyết áp. Không tìm được nguyên nhân gây ra tăng huyết áp, người bệnh phải điều trị thuốc suốt đời
Huyết áp cao nguyên phát là gì ?
Tăng huyết áp tiên phát
Tăng huyết áp Tiên phát huyết động và các thành phần sinh lý (ví dụ: thể tích huyết tương, hoạt động của hệ renin-angiotensin) rất biến đổi, chỉ ra rằng tăng huyết áp tiên phát không phải chỉ có một nguyên nhân đơn lẻ. Ngay cả khi có một yếu tố chịu trách nhiệm cho sự khởi phát của tăng huyết áp, chắc chắn có nhiều yếu tố khác liên quan góp phần duy trì huyết áp tăng hằng định (thuyết khảm). Ở các tiểu động mạch hệ thống, hoạt động bất thường của các bơm ion trên màng tế bào cơ trơn thành mạch có thể dẫn đến tăng trương lực thành mạch mạn tính. Di truyền cũng có thể là một nguyên nhân, nhưng cơ chế chính xác chưa rõ. Với những người trẻ tuổi, các yếu tố môi trường (ví dụ như chế độ ăn nhiều muối, căng thẳng) dường như chỉ ảnh hưởng đến những người có cơ địa nhạy cảm; tuy nhiên, ở những bệnh nhân > 65 tuổi, chế độ ăn nhiều muối thường có xu hướng dẫn đến tăng huyết áp.
Hiểu các chỉ số huyết áp
Chỉ số huyết áp được phân loại như sau:
- Huyết áp bình thường: Huyết áp tâm thu < 120 mmHg và huyết áp tâm trương < 80 mmH
- Tăng cao: Huyết áp tâm thu 130-139 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương 85-89 mmHg
- Cao huyết áp cấp 1: Huyết áp tâm thu 140-159 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương 90-99 mmHg
- Cao huyết áp cấp 2: Huyết áp tâm thu 160-179 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương 100-109 mmHg
- Cao huyết áp cấp 3: Huyết áp tâm thu ≥ 180 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 110 mmHg
Nguyên nhân Huyết áp cao nguyên phát
Tăng huyết áp nguyên có thể do nhiều yếu tố khác nhau và trong nhiều trường hợp, nó có thể không xác định được nguyên nhân. Tuy nhiên, một số tác nhân phổ biến gây ra huyết áp cao bao gồm:
- Lối sống không lành mạnh: Chế độ ăn uống kém, thiếu hoạt động thể chất và hút thuốc có thể làm tăng huyết áp.
- Béo phì: Trọng lượng cơ thể dư thừa gây thêm căng thẳng cho tim, dẫn đến tăng huyết áp.
- Tiền sử gia đình, di truyền: Tiền sử gia đình hoặc di truyền bị tăng huyết áp có thể làm tăng nguy cơ phát triển tình trạng này.
- Tuổi tác: Khi chúng ta già đi, nguy cơ tăng huyết áp có xu hướng tăng lên.
- Các bệnh mãn tính: Một số bệnh như bệnh thận, tiểu đường và chứng ngưng thở khi ngủ có thể liên quan đến huyết áp cao.
- Căng thẳng: Căng thẳng và lo lắng kéo dài có thể góp phần làm tăng huyết áp.
- Hút Thuốc: hút thuốc dẫn đến tăng áp lực mạch máu, và tăng huyết áp
Nguyên nhân huyết áp cao nguyên phát
Triệu chứng Huyết áp cao nguyên phát
Tăng huyết áp thường được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” vì nó có thể không biểu hiện các triệu chứng đáng chú ý trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi tình trạng tiến triển, một số cá nhân có thể gặp phải:
- Nhức đầu dai dẳng
- Chóng mặt
- Hụt hơi
- Đau đầu, hoa mắt, ù tai, mất thăng bằng.
- Thở nông.
- Chảy máu mũi.
- Đau ngực, khó thở, tim đập nhanh.
- Mắt nhìn mờ.
- Mặt đỏ, buồn nôn, ói mửa.
- Tiểu máu.
- Mất ngủ.
Một số Triệu chứng Huyết áp cao nguyên phát
Điều cần thiết là phải theo dõi huyết áp thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố rủi ro, ngay cả khi không có triệu chứng.
Các yếu tố rủi ro đối với Huyết áp cao nguyên phát
Một số yếu tố làm tăng khả năng phát triển tăng huyết áp. Bao gồm các:
- Tuổi: Nguy cơ tăng huyết áp tăng theo tuổi, đặc biệt là sau 40.
- Tiền sử gia đình: Tiền sử gia đình bị tăng huyết áp làm tăng nguy cơ đáng kể.
- Chủng tộc và sắc tộc: Một số sắc tộc, chẳng hạn như người Mỹ gốc Phi, dễ bị tăng huyết áp hơn.
- Giới tính: Đàn ông có nhiều khả năng bị tăng huyết áp trước 64 tuổi, trong khi phụ nữ có nguy cơ cao hơn sau 65 tuổi.
- Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất có thể dẫn đến tăng cân và tăng huyết áp.
- Chế độ ăn uống: Chế độ ăn nhiều natri, chất béo bão hòa và cholesterol có thể góp phần làm tăng huyết áp.
- Mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tim mạch…
- Bệnh thận cấp tính hoặc mạn tính, hẹp động mạch thân, uy tủy thượng thận.
- Hội chứng Cushing.
- Hội chứng Conn – cường Aldosteron tiên phát.
- Căng thẳng tâm lý.
- Huyết áp cao do tác dụng phụ của thuốc tránh thai, thuốc cảm, kháng viêm Non-steroid, corticoid.
- Nhiễm độc thai nghén.
Tăng huyết áp vô căn (nguyên phát) có nguy hiểm không?
Tăng huyết áp vô căn nói riêng và tăng huyết áp nói chung nếu không được điều trị đúng và đầy đủ sẽ để lại rất nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí gây tử vong cho người bệnh. Các biến chứng thường gặp của bệnh tăng huyết áp vô căn nguyên phát được đề cập đến là:
-
Động mạch tổn thương vĩnh viễn:
Những động mạch khỏe mạnh sẽ giúp máu lưu thông tốt, không bị cản trở. Việc tăng huyết áp lâu dài khiến động mạch tổn thương, gây xơ vữa trở nên ít co giãn và cứng hơn. Do vậy, chất béo trong máu cũng dễ dàng tích tụ trong động mạch, dần hạn chế lưu lượng máu, gây tắc nghẽn, tăng huyết áp, đau tim và đột quỵ não.
-
Biến chứng tại tim do tăng huyết áp:
Tăng huyết áp khiến trái tim phải hoạt động quá sức, áp lực mạch máu càng cao thì cơ tim càng phải bơm nhiều hơn, tốn sức hơn. Lâu dần, tim bị giãn nở, đến một mức nào đó sẽ làm tăng các nguy cơ rối loạn nhịp tim, suy tim, đau tim, đột tử,…
-
Các biến chứng về não bộ:
Não bộ cũng như các cơ quan khác trong cơ thể hoạt động bình thường đều cần tới máu giàu oxy được tim bơm đến. Tăng huyết áp vô căn nói riêng và các loại tăng huyết áp nói chung làm giảm lượng máu cung cấp đến não, gây ra những cơn thiếu máu não thoáng qua (TIAs). Nếu dòng máu tắc nghẽn đáng kể, lâu dài có thể khiến tế bào não chết, đột quỵ.
-
Biến chứng ngoài tim và não:
Khi huyết áp tăng sẽ dẫn đến tăng áp lực lọc lên tổ chức thận, lâu dần gây suy thận. Tại mắt có thể gây biến chứng phù đáy mắt, xuất huyết đáy mắt, giảm thị lực, mù mắt. Tăng huyết áp không kiểm soát cũng có thể ảnh hưởng tới khả năng ghi nhớ, giao tiếp và suy đoán.
Khi phát hiện những triệu chứng của tăng huyết áp, bạn cần đến bệnh viện sớm để xác định chính xác nguyên nhân và chẩn đoán bệnh, từ đó đưa ra phương pháp điều trị kịp thời.
Chẩn đoán Huyết áp cao nguyên phát
Tăng huyết áp được chẩn đoán bằng cách đo huyết áp bằng vòng đo huyết áp và ống nghe hoặc thiết bị tự động. Các bác sĩ có thể đề nghị đọc nhiều lần theo thời gian để xác nhận chẩn đoán. Ngoài ra, một số xét nghiệm và kiểm tra nhất định có thể được tiến hành để xác định nguyên nhân cơ bản và tình trạng sức khỏe liên quan.
- Khám lâm sàng: Dựa vào những triệu chứng tăng huyết áp, khảo sát các yếu tố nguy cơ, tiền sử bệnh, đo huyết áp bằng máy đo huyết áp.
- Khám cận lâm sàng: Xét nghiệm nước tiểu, điện tâm đồ, X-quang ngực, CT scan.
Một số lưu ý khi chuẩn bị kiểm tra huyết áp để có kết quả chính xác nhất:
- Không uống cà phê, hút thuốc khi chuẩn bị kiểm tra huyết áp.
- Nên đi vệ sinh trước khi đo huyết áp.
- Ngồi yên trong 5 phút trước khi kiểm tra.
Điều trị và Dự phòng Huyết áp cao nguyên phát
Dự phòng tăng huyết áp đúng cách là điều cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng và cải thiện sức khỏe tổng thể. Các lựa chọn điều trị bao gồm:
- Thay đổi lối sống: Áp dụng lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên và giảm căng thẳng có thể giúp kiểm soát huyết áp.
- Thuốc: Các bác sĩ có thể kê đơn thuốc hạ huyết áp để kiểm soát huyết áp.
- Theo dõi thường xuyên: Kiểm tra thường xuyên và theo dõi huyết áp là rất quan trọng để theo dõi tiến trình và điều chỉnh kế hoạch điều trị nếu cần.
Câu hỏi thường gặp về Huyết áp cao nguyên phát
Huyết áp nguyên phát có chữa khỏi được không?
Không, huyết áp cao không thể chữa khỏi, nhưng nó có thể được kiểm soát hiệu quả bằng cách thay đổi lối sống cách để kiểm soát tình trạng bệnh và giảm tác động của huyết áp cao đến sức khỏe như: Giảm uống rượu, ăn một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục, quản lý căng thẳng, bỏ hút thuốc, duy trì cân nặng vừa phải và dùng thuốc.
Có biện pháp tự nhiên nào để kiểm soát huyết áp cao không?
Có, một số biện pháp tự nhiên, chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục và kỹ thuật giảm căng thẳng, có thể hỗ trợ kiểm soát chứng tăng huyết áp.
Căng thẳng có thể gây ra huyết áp cao?
Mặc dù căng thẳng có thể làm tăng huyết áp tạm thời, nhưng nó không phải là nguyên nhân trực tiếp gây tăng huyết áp. Tuy nhiên, căng thẳng mãn tính có thể góp phần làm tăng huyết áp lâu dài.
Huyết áp tăng nhẹ có cần uống thuốc không?
Trong một số trường hợp, thay đổi lối sống có thể đủ để kiểm soát huyết áp tăng nhẹ. Tuy nhiên, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc nếu cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng.
Nguyên nhân huyết áp cao ở người trẻ
Đúng vậy, thanh niên có thể bị tăng huyết áp, đặc biệt nếu họ có các yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình, béo phì hoặc lối sống không lành mạnh. Ngoài ra, các yếu tố góp phần làm tăng huyết áp là hút thuốc lá (kể cả hút thuốc lá thụ động), béo phì, stress, lối sống tĩnh tại, ăn quá mặn, uống nhiều rượu.
Người bệnh tăng huyết áp nên ăn gì?
Chế độ ăn có cá, thịt nạc, dầu thực vật và nhiều rau xanh, củ, quả, đậu, hạt là an toàn nhất. Các loại rau củ tốt cho người bệnh cao huyết áp như cần tây, cải cúc, rau muống, măng lau, cà chua, cà tím, cà rốt, nấm hương, tỏi, mộc nhĩ. Khi ăn cần chậm rãi, nhai kỹ, ăn nhiều vào buổi sáng, hạn chế ăn muối.
Phần kết luận
Hiểu và quản lý Huyết áp cao nguyên phát (tăng huyết áp) là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của chúng ta và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Bằng cách áp dụng lối sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ và làm theo lời khuyên của bác sĩ, các cá nhân có thể kiểm soát hiệu quả huyết áp của mình và có một cuộc sống viên mãn. Hãy nhớ tham khảo ý kiến của một chuyên gia chăm sóc sức khỏe để được hướng dẫn và điều trị cá nhân. Hãy chủ động về sức khỏe của bạn để giảm thiểu rủi ro liên quan đến tăng huyết áp.
============================================================
